Thủ tướng Paetongtarn có “sống sót” qua khủng hoảng?
Khủng hoảng ngoại giao, áp lực phe phái, và kinh tế ảm đạm đang đe dọa quyền lực của Thủ tướng Thái Lan.
Thủ tướng Paetongtarn Shinawatra – người trẻ nhất và là người phụ nữ thứ hai trong lịch sử Thái Lan nắm giữ vị trí này (người đầu tiên là bà Yingluck Shinawatra) – đang trải qua khủng hoảng chính trị nghiêm trọng khi bị siết chặt bởi hai gọng kìm: bên ngoài là khủng hoảng ngoại giao với Campuchia và trong nước là áp lực chính trị lẫn nền kinh tế ảm đạm. Đây là thach thức lớn nhất kể từ khi bà tuyên thệ nhậm chức thủ tướng Thái Lan vào tháng 9 năm ngoái.
Ngày 18/6, một đoạn ghi âm từ cuộc điện đàm giữa Thủ tướng Paetongtarn và cựu Thủ tướng Campuchia Hun Sen bị rò rỉ. Theo nội dung của cuộc điện đàm, Paetongtarn xưng là “cháu” và gọi Hun Sen là “chú” đồng thời chỉ trích một vị tướng quân đội Thái Lan vì gây sức ép cho bà. Trong bối cảnh Thái Lan và Campuchia vướng vào tranh chấp biên giới từ tháng 5 tại khu vực Chong Bok – sự việc khiến một binh sĩ Campuchia thiệt mạng, thì việc Thủ tướng Thái Lan có hành động nhún nhường và nghiêm trọng hơn là chỉ trích “người của mình” đã châm ngòi cho sự tức giận trong nước và khiến sự việc càng trở nên nghiêm trọng. Cú sốc ngoại giao và lòng tự trọng dân tộc đang phủ bóng lên bầu không khí chính trị ảm đạm tại Bangkok.
Ngay sau “cú sốc băng ghi âm”, Bhumjaithai (BJT) – đảng lớn thứ hai trong liên minh cầm quyền – tuyên bố rút khỏi chính phủ, khiến Pheu Thai chỉ còn đa số mong manh trong Quốc hội (đảng Pheu Thai của bà Paetongtarn chỉ còn 261 ghế, trong khi phe đối lập có 234 ghế). Bối cảnh chính trị của Thái Lan đang tràn ngập căng thẳng và hồi hộp khi Đảng Quốc gia Thống nhất Thái Lan (UTN) đe dọa sẽ rút khỏi liên minh chính phủ trừ khi Thủ tướng Paetongtarn từ chức. Nhiều đảng khác cũng kêu gọi Thủ tướng từ chức vì cho rằng bà không giải quyết được khủng hoảng và kém cỏi trong việc điều hành đất nước. Mặc dù Đảng Dân chủ (Democrat Party) cam kết tiếp tục hậu thuẫn cho Thủ tướng Paetongtarn và nhấn mạnh “không ủng hộ bất kỳ thay đổi chính trị nào diễn ra ngoài trật tự dân chủ và hiến pháp”, nhưng rủi ro lớn nhất hiện nay là bà không sẽ không thể duy trì quyền lực nếu UTN cũng rời bỏ liên minh.
Áp lực chính trị không chỉ đến từ các đảng phái và mâu thuẫn nội bộ. Quân đội và phe bảo hoàng, vốn duy trì ảnh hưởng lâu dài trong nền chính trị Thái Lan, đã phản ứng mạnh mẽ. Việc Thủ tướng chỉ trích một vị tướng bị xem là hành động thiếu tôn trọng quân đội và xúc phạm lòng tự tôn quốc gia, gây ra sự phẫn nộ mạnh mẽ. Quân đội cam kết tiếp tục ủng hộ Đảng Dân chủ nhưng đồng thời cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của chủ quyền và danh dự quốc gia. Cần biết rằng quyền lực lớn lao và ảnh hưởng của phe quân đội khiến họ trở thành một lực lượng chi phối mạnh mẽ vì có thể can thiệp chính trường bất cứ khi nào căng thẳng leo thang.
Ở khía cạnh xã hội, một cuộc biểu tình lớn dự kiến diễn ra từ ngày 28/6 với sự tập hợp của một liên minh các nhóm hoạt động xã hội ở Thái Lan dưới sự bảo trợ của UTN nhằm kêu gọi bà Paetongtarn từ chức hoặc giải tán Quốc hội. Các nhà hoạt động chỉ trích rằng các thành viên của nhánh hành pháp và lập pháp, bất kể họ lên nắm quyền bằng cách nào, đều liên tục không duy trì được chế độ quân chủ lập hiến dân chủ và hành động trái với lợi ích của người dân Thái Lan. Các cuộc biểu tình và tâm lý bất mãn của người dân với Thủ tướng Paetongtarn sẽ tiếp tục châm ngòi cho các diễn biến phức tạp và gióng lên hồi chuông cảnh báo cho chính phủ.
Yếu tố thứ ba cũng cần được chú ý là tình hình kinh tế đang trồi sụt. Thị trường chứng khoán Thái Lan đã phải đối mặt với một loạt các trở ngại trong năm nay, với tăng trưởng kinh tế chậm lại trong khi thuế quan của Mỹ đang gây tâm lý lo ngại nơi các nhà đầu tư. Các quỹ toàn cầu đã bán ròng 2,3 tỷ đô la cổ phiếu Thái Lan vào năm 2025, theo số liệu do Bloomberg tổng hợp.
Không chỉ có vậy, tiêu dùng trong nước vẫn rất ảm đạm mặc dù chính phủ có đưa ra chương trình kích thích kinh tế nhằm vực dậy nền kinh tế Thái Lan. Tình hình bất ổn hiện nay chủ yếu là do thuế quan trả đũa của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Điều nguy hiểm là nền kinh tế Thái Lan có thể chỉ đạt mức tăng trưởng hơn 1% trong năm nay, theo đó khiến nhà đầu tư bất an và kinh tế đất nước hụt mất động lực phục hồi. Visit Limlurcha, Phó Chủ tịch Phòng Thương mại Thái Lan, thừa nhận rằng “Chúng tôi hiện đang trong thời kỳ suy thoái kinh tế”.
Thủ tướng Paetongtarn hiện đang làm mọi cách để cứu vãn tình hình. Vị thủ tướng chỉ 38 tuổi đã gửi lời xin lỗi công khai đến người dân, cùng các tướng lĩnh xuất hiện trong cuộc họp báo chung, tìm kiếm sự đoàn kết bằng cách khẳng định lập trường bảo vệ chủ quyền và thăm quân đội vùng biên giới để tăng cường đoàn kết nội bộ. Động thái mang tính biểu tượng và có ý nghĩa nhất là ngay sau cú sốc rò rỉ đoạn ghi âm cuộc gọi với Chủ tịch Thượng viện Campuchia Hun Sen, bà đã trao các gói thực phẩm cho binh lính để động viên họ và sau đó được Trung tướng Boonsin Padklang, vị chỉ huy khu vực mà bà đã chỉ trích trong cuộc gọi bị rò rỉ, dẫn đi tham quan vùng biên giới. Bên cạnh đó, Thủ tướng Paetongtarn đã ký sắc lệnh phân công lại nhiệm vụ cho các Phó Thủ tướng trong việc giám sát chính quyền thay mặt Thủ tướng. Việc tái phân chia nhiệm vụ diễn ra sau khi Đảng BJT rút lui và từ chức khỏi các vị trí bộ trưởng.
Dù bà Paetongtarn có nỗ lực thế nào đi nữa, tình hình hiện tại cho thấy hai kịch bản đáng lo ngại phía trước. Một là UTN sẽ sớm rút lui, và việc này chắc chắn gây ra khủng hoảng trong liên minh cầm quyền cũng như làm giảm độ tín nhiệm đối với người đứng đầu chính phủ, nhất là trong bối cảnh chính phủ có thể xáo trộn. Hơn nữa, điều có thể quan sát được là nỗ lực duy trì quyền lực của Paetongtarn cho thấy ảnh hưởng của Pheu Thai, đảng dân túy bảo thủ của gia đình tỷ phú Shinawatra, đang suy yếu và đứng trước áp lực về một cuộc đảo chính quân sự.
Kịch bản thứ hai là nếu chính phủ hiện thời sụp đổ nhanh chóng, một cuộc bầu cử sớm có thể diễn ra. Và khi đó, điều này có thể làm giảm sự ủng hộ của người dân Thái Lan cho dòng họ Shinawatra cũng như tạo cơ hội cho phe bảo thủ hoặc quân đội can thiệp. Nhà khoa học chính trị Thitinan Pongsudhirak của Đại học Chulalongkorn nhận định: “Tôi nghĩ bà ấy không thể trụ được lâu”. Một cuộc đảo chính quân sự dù không chắc xảy ra nhưng không thể loại trừ trong lịch sử Thái Lan đầy biến động, bởi lẽ lệnh thiết quân luật cho phép quân đội nước này “có quyền hạn lớn trong việc ban hành lệnh cấm tụ tập, hạn chế đi lại và bắt giữ người”.
Tóm lại, cuộc khủng hoảng hiện thời là kết quả của một chuỗi sự kiện đan xen, từ các thất bại về ngoại giao của Thủ tướng Paetongtarn với Campuchia, tình hình chính trị nội bộ rạn nứt và nền kinh tế trì trệ. Thủ tướng Thái Lan đang lâm vào thế khó vì nếu không nhanh chóng tái ổn định liên minh, khôi phục niềm tin trong quân đội và nhân dân, liên minh của bà rất có thể sụp đổ và mở đường cho sự thay đổi chính trị sâu rộng tại quốc gia Đông Nam Á này.
Thủ tướng Paetongtarn Shinawatra – người trẻ nhất và là người phụ nữ thứ hai trong lịch sử Thái Lan nắm giữ vị trí này (người đầu tiên là bà Yingluck Shinawatra) – đang trải qua khủng hoảng chính trị nghiêm trọng khi bị siết chặt bởi hai gọng kìm: bên ngoài là khủng hoảng ngoại giao với Campuchia và trong nước là áp lực chính trị lẫn nền kinh tế ảm đạm. Đây là thach thức lớn nhất kể từ khi bà tuyên thệ nhậm chức thủ tướng Thái Lan vào tháng 9 năm ngoái.
Ngày 18/6, một đoạn ghi âm từ cuộc điện đàm giữa Thủ tướng Paetongtarn và cựu Thủ tướng Campuchia Hun Sen bị rò rỉ. Theo nội dung của cuộc điện đàm, Paetongtarn xưng là “cháu” và gọi Hun Sen là “chú” đồng thời chỉ trích một vị tướng quân đội Thái Lan vì gây sức ép cho bà. Trong bối cảnh Thái Lan và Campuchia vướng vào tranh chấp biên giới từ tháng 5 tại khu vực Chong Bok – sự việc khiến một binh sĩ Campuchia thiệt mạng, thì việc Thủ tướng Thái Lan có hành động nhún nhường và nghiêm trọng hơn là chỉ trích “người của mình” đã châm ngòi cho sự tức giận trong nước và khiến sự việc càng trở nên nghiêm trọng. Cú sốc ngoại giao và lòng tự trọng dân tộc đang phủ bóng lên bầu không khí chính trị ảm đạm tại Bangkok.
Ngay sau “cú sốc băng ghi âm”, Bhumjaithai (BJT) – đảng lớn thứ hai trong liên minh cầm quyền – tuyên bố rút khỏi chính phủ, khiến Pheu Thai chỉ còn đa số mong manh trong Quốc hội (đảng Pheu Thai của bà Paetongtarn chỉ còn 261 ghế, trong khi phe đối lập có 234 ghế). Bối cảnh chính trị của Thái Lan đang tràn ngập căng thẳng và hồi hộp khi Đảng Quốc gia Thống nhất Thái Lan (UTN) đe dọa sẽ rút khỏi liên minh chính phủ trừ khi Thủ tướng Paetongtarn từ chức. Nhiều đảng khác cũng kêu gọi Thủ tướng từ chức vì cho rằng bà không giải quyết được khủng hoảng và kém cỏi trong việc điều hành đất nước. Mặc dù Đảng Dân chủ (Democrat Party) cam kết tiếp tục hậu thuẫn cho Thủ tướng Paetongtarn và nhấn mạnh “không ủng hộ bất kỳ thay đổi chính trị nào diễn ra ngoài trật tự dân chủ và hiến pháp”, nhưng rủi ro lớn nhất hiện nay là bà không sẽ không thể duy trì quyền lực nếu UTN cũng rời bỏ liên minh.
Áp lực chính trị không chỉ đến từ các đảng phái và mâu thuẫn nội bộ. Quân đội và phe bảo hoàng, vốn duy trì ảnh hưởng lâu dài trong nền chính trị Thái Lan, đã phản ứng mạnh mẽ. Việc Thủ tướng chỉ trích một vị tướng bị xem là hành động thiếu tôn trọng quân đội và xúc phạm lòng tự tôn quốc gia, gây ra sự phẫn nộ mạnh mẽ. Quân đội cam kết tiếp tục ủng hộ Đảng Dân chủ nhưng đồng thời cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của chủ quyền và danh dự quốc gia. Cần biết rằng quyền lực lớn lao và ảnh hưởng của phe quân đội khiến họ trở thành một lực lượng chi phối mạnh mẽ vì có thể can thiệp chính trường bất cứ khi nào căng thẳng leo thang.
Ở khía cạnh xã hội, một cuộc biểu tình lớn dự kiến diễn ra từ ngày 28/6 với sự tập hợp của một liên minh các nhóm hoạt động xã hội ở Thái Lan dưới sự bảo trợ của UTN nhằm kêu gọi bà Paetongtarn từ chức hoặc giải tán Quốc hội. Các nhà hoạt động chỉ trích rằng các thành viên của nhánh hành pháp và lập pháp, bất kể họ lên nắm quyền bằng cách nào, đều liên tục không duy trì được chế độ quân chủ lập hiến dân chủ và hành động trái với lợi ích của người dân Thái Lan. Các cuộc biểu tình và tâm lý bất mãn của người dân với Thủ tướng Paetongtarn sẽ tiếp tục châm ngòi cho các diễn biến phức tạp và gióng lên hồi chuông cảnh báo cho chính phủ.
Yếu tố thứ ba cũng cần được chú ý là tình hình kinh tế đang trồi sụt. Thị trường chứng khoán Thái Lan đã phải đối mặt với một loạt các trở ngại trong năm nay, với tăng trưởng kinh tế chậm lại trong khi thuế quan của Mỹ đang gây tâm lý lo ngại nơi các nhà đầu tư. Các quỹ toàn cầu đã bán ròng 2,3 tỷ đô la cổ phiếu Thái Lan vào năm 2025, theo số liệu do Bloomberg tổng hợp.
Không chỉ có vậy, tiêu dùng trong nước vẫn rất ảm đạm mặc dù chính phủ có đưa ra chương trình kích thích kinh tế nhằm vực dậy nền kinh tế Thái Lan. Tình hình bất ổn hiện nay chủ yếu là do thuế quan trả đũa của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Điều nguy hiểm là nền kinh tế Thái Lan có thể chỉ đạt mức tăng trưởng hơn 1% trong năm nay, theo đó khiến nhà đầu tư bất an và kinh tế đất nước hụt mất động lực phục hồi. Visit Limlurcha, Phó Chủ tịch Phòng Thương mại Thái Lan, thừa nhận rằng “Chúng tôi hiện đang trong thời kỳ suy thoái kinh tế”.
Thủ tướng Paetongtarn hiện đang làm mọi cách để cứu vãn tình hình. Vị thủ tướng chỉ 38 tuổi đã gửi lời xin lỗi công khai đến người dân, cùng các tướng lĩnh xuất hiện trong cuộc họp báo chung, tìm kiếm sự đoàn kết bằng cách khẳng định lập trường bảo vệ chủ quyền và thăm quân đội vùng biên giới để tăng cường đoàn kết nội bộ. Động thái mang tính biểu tượng và có ý nghĩa nhất là ngay sau cú sốc rò rỉ đoạn ghi âm cuộc gọi với Chủ tịch Thượng viện Campuchia Hun Sen, bà đã trao các gói thực phẩm cho binh lính để động viên họ và sau đó được Trung tướng Boonsin Padklang, vị chỉ huy khu vực mà bà đã chỉ trích trong cuộc gọi bị rò rỉ, dẫn đi tham quan vùng biên giới. Bên cạnh đó, Thủ tướng Paetongtarn đã ký sắc lệnh phân công lại nhiệm vụ cho các Phó Thủ tướng trong việc giám sát chính quyền thay mặt Thủ tướng. Việc tái phân chia nhiệm vụ diễn ra sau khi Đảng BJT rút lui và từ chức khỏi các vị trí bộ trưởng.
Dù bà Paetongtarn có nỗ lực thế nào đi nữa, tình hình hiện tại cho thấy hai kịch bản đáng lo ngại phía trước. Một là UTN sẽ sớm rút lui, và việc này chắc chắn gây ra khủng hoảng trong liên minh cầm quyền cũng như làm giảm độ tín nhiệm đối với người đứng đầu chính phủ, nhất là trong bối cảnh chính phủ có thể xáo trộn. Hơn nữa, điều có thể quan sát được là nỗ lực duy trì quyền lực của Paetongtarn cho thấy ảnh hưởng của Pheu Thai, đảng dân túy bảo thủ của gia đình tỷ phú Shinawatra, đang suy yếu và đứng trước áp lực về một cuộc đảo chính quân sự.
Kịch bản thứ hai là nếu chính phủ hiện thời sụp đổ nhanh chóng, một cuộc bầu cử sớm có thể diễn ra. Và khi đó, điều này có thể làm giảm sự ủng hộ của người dân Thái Lan cho dòng họ Shinawatra cũng như tạo cơ hội cho phe bảo thủ hoặc quân đội can thiệp. Nhà khoa học chính trị Thitinan Pongsudhirak của Đại học Chulalongkorn nhận định: “Tôi nghĩ bà ấy không thể trụ được lâu”. Một cuộc đảo chính quân sự dù không chắc xảy ra nhưng không thể loại trừ trong lịch sử Thái Lan đầy biến động, bởi lẽ lệnh thiết quân luật cho phép quân đội nước này “có quyền hạn lớn trong việc ban hành lệnh cấm tụ tập, hạn chế đi lại và bắt giữ người”.
Tóm lại, cuộc khủng hoảng hiện thời là kết quả của một chuỗi sự kiện đan xen, từ các thất bại về ngoại giao của Thủ tướng Paetongtarn với Campuchia, tình hình chính trị nội bộ rạn nứt và nền kinh tế trì trệ. Thủ tướng Thái Lan đang lâm vào thế khó vì nếu không nhanh chóng tái ổn định liên minh, khôi phục niềm tin trong quân đội và nhân dân, liên minh của bà rất có thể sụp đổ và mở đường cho sự thay đổi chính trị sâu rộng tại quốc gia Đông Nam Á này.
Từ khoá: Paetongtarn Thái Lan khủng hoảng chính trị đảo chính xung đột biên giới
