An ninh khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương 2025 (Phần 4)
Chuỗi bài phân tích của Vietnam Strategic Forum về an ninh khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương 2025 tập trung vào sáu chủ đề trọng điểm: chiến tranh Nga - Ukraine, bán đảo Triều Tiên, eo biển Đài Loan, tình hình Myanmar, Biển Đông và khối BRICS. Thông qua loạt bài này, chúng tôi kỳ vọng góp phần thúc đẩy các cuộc thảo luận sâu rộng về tương lai khu vực, nơi cơ hội và thách thức đan xen, đồng thời các tương tác quyền lực làm gia tăng tính bất ổn và sự không chắc chắn. Mời quý độc giả cùng đón đọc bài viết thứ tư: "Tổng tuyển cử ở Myanmar: mong manh và hình thức”.


Bước sang năm 2025, khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tiếp tục chứng kiến những bất ổn an ninh kéo dài. Cuộc chiến tranh Nga - Ukraine chưa có hồi kết đã bước sang năm thứ ba, trong khi Myanmar vẫn chìm trong bạo lực triền miên gần bốn năm kể từ cuộc đảo chính quân sự. Bán đảo Triều Tiên và eo biển Đài Loan đối mặt với nguy cơ xung đột vũ trang. Cùng lúc đó, các diễn biến trên Biển Đông và sự “trỗi dậy” mạnh mẽ của BRICS – khối đa phương lớn nhất toàn cầu – cũng là những chuyển động địa chính trị đáng chú ý tại khu vực.
Chuỗi bài phân tích của Vietnam Strategic Forum về an ninh khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương 2025 tập trung vào 6 chủ điểm chính: Chiến tranh Nga - Ukraine, bán đảo Triều Tiên, eo biển Đài Loan, tình hình Myanmar, Biển Đông và khối BRICS. Với việc trình bày súc tích và bàn luận trực tiếp các khía cạnh chủ yếu của vấn đề, các tác giả không chỉ cung cấp bức tranh khái quát về tình hình các “điểm nóng” trong năm 2024 mà còn đưa ra những dự báo cho năm 2025.
Với chuỗi bài này, chúng tôi mong muốn thúc đẩy các thảo luận sâu rộng về tương lai khu vực, nơi các cơ hội và thách thức đan xen, và cũng là nơi mà các tương tác quyền lực khiến tính bất ổn và sự không chắc chắn trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết.
Bài viết thứ tư: Tổng tuyển cử ở Myanmar: mong manh và hình thức
Kể từ cuộc đảo chính quân sự vào tháng 2/2021, Myanmar bị kéo vào một cuộc khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng khi xung đột leo thang trong suốt gần 4 năm qua. Tình hình ngày càng trầm trọng, đặc biệt là khi xét đến những hậu quả mà người dân đất nước này đang gánh chịu. Tính đến đầu tháng 1/2025, hơn 3,5 triệu người dân Myanmar phải di tản do các cuộc xung đột vũ trang đang diễn ra, tăng 1,5 triệu người so với năm trước. Liên Hợp Quốc ước tính rằng 19,9 triệu người, tương đương hơn một phần ba dân số Myanmar, sẽ cần viện trợ nhân đạo vào năm 2025, trong đó có 6,3 triệu trẻ em. Nhiều người di tản sống trong điều kiện tồi tệ và không tiếp cận được các nhu yếu phẩm cơ bản như thực phẩm, chăm sóc sức khỏe và nước sạch.
Theo dự báo của Ngân hàng Thế giới, nền kinh tế Myanmar sẽ chỉ tăng trưởng 1% vào tháng 3 năm nay, vì các cuộc xung đột làm gián đoạn các tuyến đường thương mại và khiến chi phí hậu cần leo thang. Thêm vào đó, lạm phát, thất nghiệp và nghèo đói đang tràn lan. Trầm trọng hơn, hai trận thiên tai liên tiếp là bão Mocha vào cuối năm 2023 và siêu bão Yagi và cuối năm ngoái gây ra sự tàn phá trên diện rộng và buộc hàng trăm nghìn người phải di tản.
Trong khi đó, xung đột vẫn gia tăng trong năm 2024 khi các nhóm vũ trang sắc tộc đẩy mạnh kháng chiến và giành được lãnh thổ từ tay chính quyền quân sự. Theo đó, quân đội buộc phải rút lui về các thành trì ở đô thị miền trung Myanmar, bao gồm Yangon và Naypyidaw. Mặc dù đang mất dần lợi thế kiểm soát lãnh thổ trên thực địa, chính quyền quân sự dự kiến sẽ cố gắng tổ chức bầu cử vào năm 2025 bất chấp sự hoài nghi rộng rãi về tính hợp pháp và tính khả thi của cuộc bầu cử này.
Trên thực tế, triển vọng tổ chức một cuộc tổng tuyển cử vào cuối năm 2025 ở Myanmar gần như bất khả. Hiện chính quyền quân sự, do Thống tướng Min Aung Hlaing đứng đầu, chỉ kiểm soát chưa đến 100 trong tổng số 330 thị trấn trên khắp lãnh thổ Myanmar. Trong khi đó, các tổ chức vũ trang sắc tộc như Quân đội Arakan (AA), Liên minh Huynh đệ (The Brotherhood Alliance), Quân đội Liên minh Dân chủ Quốc gia Myanmar (MNDAA) ngày càng mở rộng kiểm soát các địa bàn chiến lược ở phía tây và phía đông bắc đất nước.
Trong thời gian tới, các nhóm kháng chiến có thể tiếp tục mở ra các mặt trận mới trên các địa bàn rộng lớn hơn ở miền trung Myanmar, như Mandalay và Sagaing. Khi phạm vi kiểm soát trên thực địa ngày càng thu hẹp trước lực lượng kháng chiến, chính quyền quân đội khó bề tổ chức suôn sẻ một cuộc tổng tuyển cử trên phạm vi cả nước, nhất là khi ông Min khẳng định một cuộc tổng tuyển cử sẽ chỉ được tổ chức sau khi hòa bình và ổn định được khôi phục.
Một trở ngại khác là, trong khi Hội đồng Hành chính Nhà nước (SAC) tuyên bố cần phải hoàn thành cuộc điều tra dân số trước khi tiến hành bầu cử, đến gần đây SAC mới chỉ công bố kết quả sơ bộ của cuộc điều tra, với dữ liệu thu thập được vỏn vẹn trong 145/330 thị trấn. Chính quyền quân đội hầu như không thể tiếp cận hàng chục thị trấn ở bang Shan và bang Rakhine - địa bàn có diện tích lớn nhất và lớn thứ năm trong số 15 vùng và tiểu bang trên cả nước. Thêm vào đó, với hơn 3,5 triệu người di tản và cơ sở hạ tầng bị hủy hoại, công cuộc điều tra đầy đủ toàn bộ dân số càng trở nên khó khăn hơn.
Ngoài ra, các quy định bầu cử mới của SAC cũng cấm nhiều đảng đối lập tham gia, điều này có thể khiến cuộc bầu cử trở thành công cụ củng cố quyền lực hơn là đại diện cho ý chí của nhân dân. Thậm chí, đã có những chỉ trích về khả năng chính quyền Min Aung Hlaing sử dụng cuộc điều tra dân số trên bộ dữ liệu không trọn vẹn (chỉ tập trung ở những địa bàn quân đội nắm quyền kiểm soát) làm cơ sở để biên soạn danh sách cử tri có lợi cho lực lượng này trong các cuộc thăm dò trước bầu cử. Do đó, cho dù phía quân đội có tiến hành một cuộc tổng tuyển cử như dự kiến vào cuối năm nay, công chúng sẽ không nhiệt tình ủng hộ sự kiện này.
Về phía cộng đồng quốc tế, các nước cũng đưa ra nhiều phản ứng trái chiều. Phương Tây, bao gồm Liên minh châu Âu (EU) và Mỹ, chỉ trích mạnh mẽ kế hoạch bầu cử của SAC, cho rằng đây chỉ là chiêu bài nhằm hợp pháp hóa chế độ quân sự. Trái lại, Trung Quốc lại ủng hộ kế hoạch này. Hồi tháng 8, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đã gặp gỡ Min Aung Hlaing để thúc đẩy tiến trình bầu cử (nguyên văn là “Trung Quốc hỗ trợ Myanmar trong việc thúc đẩy hòa giải và chuyển đổi chính trị”), với kỳ vọng sớm ngày ổn định biên giới giữa hai nước, nhất là ở bang Shan - nơi đang chịu ảnh hưởng nặng nề từ hoạt động kháng chiến của các nhóm vũ trang sắc tộc.
Dù là sự kiện có ý nghĩa quan trọng đối với vận mệnh chính trị của Myanmar, cuộc tổng tuyển cử năm 2025 vừa thiếu khả thi, vừa khó có thể mang lại sự thay đổi tích cực cho quốc gia này (dù có được tổ chức đi nữa). Tình trạng giao tranh triền miên, di dân quy mô lớn và khủng hoảng kinh tế cho thấy Myanmar chưa sẵn sàng cho một tiến trình bầu cử dân chủ và tái thiết đất nước theo chiều hướng ổn định sau đó.
Nhìn chung, triển vọng hòa bình cho Myanmar đòi hỏi chính quyền quân đội xuống thang vũ lực và ngồi vào bàn đàm phán với các nhóm vũ trang sắc tộc lẫn chính quyền dân sự nhằm đạt được thỏa thuận liên bang. Nếu không, cuộc bầu cử hình thức sắp tới có nguy cơ chỉ làm trầm trọng thêm các xung đột và khủng hoảng hiện tại.
Mời quý vị tiếp tục đón đọc bài viết tiếp theo trong chuỗi bài "An ninh khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương 2025" vào ngày mai 17/1/2025 với tựa đề: "BRICS vẫn là khối kinh tế đáng gờm bất chấp những khác biệt nội bộ".

Bước sang năm 2025, khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tiếp tục chứng kiến những bất ổn an ninh kéo dài. Cuộc chiến tranh Nga - Ukraine chưa có hồi kết đã bước sang năm thứ ba, trong khi Myanmar vẫn chìm trong bạo lực triền miên gần bốn năm kể từ cuộc đảo chính quân sự. Bán đảo Triều Tiên và eo biển Đài Loan đối mặt với nguy cơ xung đột vũ trang. Cùng lúc đó, các diễn biến trên Biển Đông và sự “trỗi dậy” mạnh mẽ của BRICS – khối đa phương lớn nhất toàn cầu – cũng là những chuyển động địa chính trị đáng chú ý tại khu vực.
Chuỗi bài phân tích của Vietnam Strategic Forum về an ninh khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương 2025 tập trung vào 6 chủ điểm chính: Chiến tranh Nga - Ukraine, bán đảo Triều Tiên, eo biển Đài Loan, tình hình Myanmar, Biển Đông và khối BRICS. Với việc trình bày súc tích và bàn luận trực tiếp các khía cạnh chủ yếu của vấn đề, các tác giả không chỉ cung cấp bức tranh khái quát về tình hình các “điểm nóng” trong năm 2024 mà còn đưa ra những dự báo cho năm 2025.
Với chuỗi bài này, chúng tôi mong muốn thúc đẩy các thảo luận sâu rộng về tương lai khu vực, nơi các cơ hội và thách thức đan xen, và cũng là nơi mà các tương tác quyền lực khiến tính bất ổn và sự không chắc chắn trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết.
Bài viết thứ tư: Tổng tuyển cử ở Myanmar: mong manh và hình thức
Kể từ cuộc đảo chính quân sự vào tháng 2/2021, Myanmar bị kéo vào một cuộc khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng khi xung đột leo thang trong suốt gần 4 năm qua. Tình hình ngày càng trầm trọng, đặc biệt là khi xét đến những hậu quả mà người dân đất nước này đang gánh chịu. Tính đến đầu tháng 1/2025, hơn 3,5 triệu người dân Myanmar phải di tản do các cuộc xung đột vũ trang đang diễn ra, tăng 1,5 triệu người so với năm trước. Liên Hợp Quốc ước tính rằng 19,9 triệu người, tương đương hơn một phần ba dân số Myanmar, sẽ cần viện trợ nhân đạo vào năm 2025, trong đó có 6,3 triệu trẻ em. Nhiều người di tản sống trong điều kiện tồi tệ và không tiếp cận được các nhu yếu phẩm cơ bản như thực phẩm, chăm sóc sức khỏe và nước sạch.
Theo dự báo của Ngân hàng Thế giới, nền kinh tế Myanmar sẽ chỉ tăng trưởng 1% vào tháng 3 năm nay, vì các cuộc xung đột làm gián đoạn các tuyến đường thương mại và khiến chi phí hậu cần leo thang. Thêm vào đó, lạm phát, thất nghiệp và nghèo đói đang tràn lan. Trầm trọng hơn, hai trận thiên tai liên tiếp là bão Mocha vào cuối năm 2023 và siêu bão Yagi và cuối năm ngoái gây ra sự tàn phá trên diện rộng và buộc hàng trăm nghìn người phải di tản.
Trong khi đó, xung đột vẫn gia tăng trong năm 2024 khi các nhóm vũ trang sắc tộc đẩy mạnh kháng chiến và giành được lãnh thổ từ tay chính quyền quân sự. Theo đó, quân đội buộc phải rút lui về các thành trì ở đô thị miền trung Myanmar, bao gồm Yangon và Naypyidaw. Mặc dù đang mất dần lợi thế kiểm soát lãnh thổ trên thực địa, chính quyền quân sự dự kiến sẽ cố gắng tổ chức bầu cử vào năm 2025 bất chấp sự hoài nghi rộng rãi về tính hợp pháp và tính khả thi của cuộc bầu cử này.
Trên thực tế, triển vọng tổ chức một cuộc tổng tuyển cử vào cuối năm 2025 ở Myanmar gần như bất khả. Hiện chính quyền quân sự, do Thống tướng Min Aung Hlaing đứng đầu, chỉ kiểm soát chưa đến 100 trong tổng số 330 thị trấn trên khắp lãnh thổ Myanmar. Trong khi đó, các tổ chức vũ trang sắc tộc như Quân đội Arakan (AA), Liên minh Huynh đệ (The Brotherhood Alliance), Quân đội Liên minh Dân chủ Quốc gia Myanmar (MNDAA) ngày càng mở rộng kiểm soát các địa bàn chiến lược ở phía tây và phía đông bắc đất nước.
Trong thời gian tới, các nhóm kháng chiến có thể tiếp tục mở ra các mặt trận mới trên các địa bàn rộng lớn hơn ở miền trung Myanmar, như Mandalay và Sagaing. Khi phạm vi kiểm soát trên thực địa ngày càng thu hẹp trước lực lượng kháng chiến, chính quyền quân đội khó bề tổ chức suôn sẻ một cuộc tổng tuyển cử trên phạm vi cả nước, nhất là khi ông Min khẳng định một cuộc tổng tuyển cử sẽ chỉ được tổ chức sau khi hòa bình và ổn định được khôi phục.
Một trở ngại khác là, trong khi Hội đồng Hành chính Nhà nước (SAC) tuyên bố cần phải hoàn thành cuộc điều tra dân số trước khi tiến hành bầu cử, đến gần đây SAC mới chỉ công bố kết quả sơ bộ của cuộc điều tra, với dữ liệu thu thập được vỏn vẹn trong 145/330 thị trấn. Chính quyền quân đội hầu như không thể tiếp cận hàng chục thị trấn ở bang Shan và bang Rakhine - địa bàn có diện tích lớn nhất và lớn thứ năm trong số 15 vùng và tiểu bang trên cả nước. Thêm vào đó, với hơn 3,5 triệu người di tản và cơ sở hạ tầng bị hủy hoại, công cuộc điều tra đầy đủ toàn bộ dân số càng trở nên khó khăn hơn.
Ngoài ra, các quy định bầu cử mới của SAC cũng cấm nhiều đảng đối lập tham gia, điều này có thể khiến cuộc bầu cử trở thành công cụ củng cố quyền lực hơn là đại diện cho ý chí của nhân dân. Thậm chí, đã có những chỉ trích về khả năng chính quyền Min Aung Hlaing sử dụng cuộc điều tra dân số trên bộ dữ liệu không trọn vẹn (chỉ tập trung ở những địa bàn quân đội nắm quyền kiểm soát) làm cơ sở để biên soạn danh sách cử tri có lợi cho lực lượng này trong các cuộc thăm dò trước bầu cử. Do đó, cho dù phía quân đội có tiến hành một cuộc tổng tuyển cử như dự kiến vào cuối năm nay, công chúng sẽ không nhiệt tình ủng hộ sự kiện này.
Về phía cộng đồng quốc tế, các nước cũng đưa ra nhiều phản ứng trái chiều. Phương Tây, bao gồm Liên minh châu Âu (EU) và Mỹ, chỉ trích mạnh mẽ kế hoạch bầu cử của SAC, cho rằng đây chỉ là chiêu bài nhằm hợp pháp hóa chế độ quân sự. Trái lại, Trung Quốc lại ủng hộ kế hoạch này. Hồi tháng 8, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đã gặp gỡ Min Aung Hlaing để thúc đẩy tiến trình bầu cử (nguyên văn là “Trung Quốc hỗ trợ Myanmar trong việc thúc đẩy hòa giải và chuyển đổi chính trị”), với kỳ vọng sớm ngày ổn định biên giới giữa hai nước, nhất là ở bang Shan - nơi đang chịu ảnh hưởng nặng nề từ hoạt động kháng chiến của các nhóm vũ trang sắc tộc.
Dù là sự kiện có ý nghĩa quan trọng đối với vận mệnh chính trị của Myanmar, cuộc tổng tuyển cử năm 2025 vừa thiếu khả thi, vừa khó có thể mang lại sự thay đổi tích cực cho quốc gia này (dù có được tổ chức đi nữa). Tình trạng giao tranh triền miên, di dân quy mô lớn và khủng hoảng kinh tế cho thấy Myanmar chưa sẵn sàng cho một tiến trình bầu cử dân chủ và tái thiết đất nước theo chiều hướng ổn định sau đó.
Nhìn chung, triển vọng hòa bình cho Myanmar đòi hỏi chính quyền quân đội xuống thang vũ lực và ngồi vào bàn đàm phán với các nhóm vũ trang sắc tộc lẫn chính quyền dân sự nhằm đạt được thỏa thuận liên bang. Nếu không, cuộc bầu cử hình thức sắp tới có nguy cơ chỉ làm trầm trọng thêm các xung đột và khủng hoảng hiện tại.
Mời quý vị tiếp tục đón đọc bài viết tiếp theo trong chuỗi bài "An ninh khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương 2025" vào ngày mai 17/1/2025 với tựa đề: "BRICS vẫn là khối kinh tế đáng gờm bất chấp những khác biệt nội bộ".
Từ khoá: Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương Myanmar Đông Nam Á đảo chính tổng tuyển cử