Khủng hoảng Thái Lan – Campuchia: Xung đột leo thang, liệu có lối thoát?
Tranh cãi và đạn pháo không chỉ đẩy quan hệ giữa Bangkok và Phnom Penh đến bờ vực khủng hoảng, mà còn thách thức sự dẻo dai và vai trò trung tâm của ASEAN.
Tranh cãi leo thang thành xung đột
Căng thẳng biên giới giữa Thái Lan và Campuchia đã leo thang đến mức gây ra thương vong cho quân lính và dân thường bởi các cuộc tấn công vào lãnh thổ của nhau. Theo Reuters, xung đột đã giết chết ít nhất 16 người. Cho đến nay, đụng độ ở biên giới là diễn biến mới nhất trong cuộc tranh chấp kéo dài về khu vực được gọi là Tam giác Ngọc lục bảo (Emerald Triangle) – khu vực tiếp giáp biên giới giữa Thái Lan, Campuchia và Lào.
Quân đội Thái Lan và Bộ Quốc phòng Campuchia đều cáo buộc rằng đối phương mới là bên gây hấn, khi chủ động triển khai máy bay không người lái và là bên nổ súng trước tiên.
Sau những bất đồng về việc giải quyết vấn đề biên giới và các cáo buộc lẫn nhau, hai bên đã sử dụng vũ khí hạng nặng như pháo binh, gây ra thiệt hại và thương vong lớn.
Không quân Thái Lan đã điều động một máy bay chiến đấu F-16 để ném bom các mục tiêu quân sự ở Campuchia. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Thái Lan Nikorndej Balankura gọi đây là “hành động tự vệ” để đáp trả các cuộc tấn công bằng tên lửa từ phía Campuchia.
Ở phía đối diện, Bộ Văn hóa và Mỹ thuật Campuchia đã bày tỏ “lập luận mạnh mẽ nhất lên án hành động xâm lược” do quân đội Thái Lan thực hiện. Bộ này cũng cho rằng việc nhắm mục tiêu vào đền Preah Vihear - Di sản Thế giới được Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hóa Liên Hợp Quốc (UNESCO) công nhận – “có thể cấu thành tội ác chiến tranh”.
Những diễn biến mới nhất là giọt nước tràn ly sau khi một người lính Campuchia thiệt mạng vào cuối tháng 5 trong một cuộc giao tranh ngắn. Kể từ đó, quân đội hai nước tăng cường vũ trang và sự hiện diện ở khu vực biên giới sau khi các động thái ngoại giao hiếm hoi rơi vào bế tắc.
Ngày 23/7, Thái Lan trục xuất đại sứ Campuchia và triệu đại sứ từ Phnom Penh về nước, sau vụ một binh sĩ Thái Lan đạp phải mìn ở khu vực tranh chấp biên giới. Quân đội Thái Lan cho biết vụ việc là do lực lượng Campuchia đặt mìn ở phía biên giới Thái Lan. Trái lại, Campuchia phủ nhận cáo buộc và cho rằng nhiều quả mìn và vật liệu nổ chưa nổ khác là di sản của các cuộc chiến tranh và bất ổn trong thế kỷ 20.
Cuộc giao tranh lần này khá hiếm hoi khi các quốc gia thành viên Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) ít khi có xung đột quân sự công khai. Về văn hoá chính trị, các quốc gia trong khối chủ yếu giải quyết các bất đồng dựa trên cách tiếp cận cá nhân và kín đáo, tránh việc công khai bất đồng, và ưa chuộng giải quyết các vấn đề gây tranh cãi một cách riêng tư.
Tuy nhiên, sự việc lần này không phải là chưa từng có tiền lệ. Hai quốc gia láng giềng Đông Nam Á đã có tranh chấp biên giới từ lâu. Thỉnh thoảng, các cuộc giao tranh ngắn ngủi bùng phát dọc theo đường biên giới dài 817 km (508 dặm), nhưng hiếm khi hai bên sử dụng vũ khí. Cuộc giao tranh lớn gần đây nhất là vào năm 2011, khiến 20 người thiệt mạng.
Trong nhiều thập kỷ, hai quốc gia láng giềng đã tranh cãi về quyền tài phán đối với nhiều điểm chưa được phân định dọc theo đường biên giới đất liền; trong đó quyền sở hữu các ngôi đền Hindu cổ – Ta Moan Thom và Preah Vihear – trong thế kỷ 11 là tâm điểm của các tranh chấp.
Không dễ để “hạ nhiệt”
Xung đột lần này đã khiến giới quan sát khá bất ngờ, phần lớn bởi diễn biến của nó quá nhanh chóng. Các cuộc nổ súng diễn ra sau khi làn sóng chủ nghĩa dân tộc bùng phát ở cả Campuchia và Thái Lan.
Bên cạnh các quan ngại về leo thang căng thẳng và các thảm hoạ nhân đạo sẽ gia tăng ở khu vực biên giới thì vấn đề khác không kém phần quan trọng là: Liệu có lối ra ở cuối đường hầm cho xung đột lần này?
Tín hiệu lạc quan nhất trong bối cảnh đầy căng thẳng có lẽ là việc Chủ tịch ASEAN năm nay đã kêu gọi các bên chấm dứt xung đột. Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim cho biết ông đã trao đổi với lãnh đạo Thái Lan và Campuchia đồng thời kêu gọi các bên ngừng bắn ngay lập tức. Ông Anwar cũng bày tỏ mong muốn làm trung gian hoà giải cho xung đột: “Malaysia sẵn sàng hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi cho tiến trình này”.
Ông Anwar cho biết Campuchia và Thái Lan sẵn sàng xem xét lệnh ngừng bắn, và tuyên bố rằng “Tôi hoan nghênh những tín hiệu tích cực và thiện chí từ cả Bangkok và Phnom Penh trong việc xem xét hướng đi này. Malaysia sẵn sàng hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi cho tiến trình này trên tinh thần đoàn kết và trách nhiệm chung của ASEAN”.
Tuy nhiên, cho đến thời điểm bài viết này được công bố, tuyên bố của Thủ tướng Malaysia chưa được các bên xác nhận. Lửa đạn vẫn được bắn phá liên tục vào lãnh thổ của nhau, với các vũ khí hạng nặng như pháo binh và rocket dự phần sâu hơn vào các cuộc giao tranh.
Trở lại đề xuất của Thủ tướng Anwar, nếu triển vọng, Malaysia có thể thành công trong việc đóng vai trò trung gian hoà giải tương tự như Indonesia đã làm cách đây 14 năm. Năm 2011, Marty M. Natalegawa, Bộ trưởng Ngoại giao Indonesia, đã tích cực vận động để làm trung gian hòa giải giữa Thái Lan và Campuchia. Nhưng nỗ lực này chủ yếu dựa trên năng lực triển khai ngoại giao con thoi (shuttle diplomacy) và uy tín chính trị của ông Natalegawa, cũng như vai trò lãnh đạo trên thực tế (de facto leader) của Indonesia trong ASEAN.
Lần này, điều mang tính quyết định có lẽ là sự năng động và khéo léo của Thủ tướng Anwar trong việc hàn gắn quan hệ Thái Lan – Campuchia, cũng không kém ý nghĩa là thái độ của hai chính phủ đang xung đột trong việc nhận thức về vai trò trung gian hoà giải của Malaysia. Khi đối thoại song phương giữa chính phủ Thái Lan và Campuchia đang bế tắc thì một quốc gia “đứng cửa giữa” với uy tín và cam kết rõ ràng sẽ rất quan trọng.
Tuy nhiên, khả năng hạ nhiệt xung đột không hề dễ dàng vì “không bên nào muốn bị coi là nhượng bộ bất kỳ lãnh thổ nào cho bên kia, vì vậy giao tranh có thể sẽ tiếp tục trong một thời gian, chủ yếu dưới hình thức nổ súng qua biên giới bằng pháo binh và đấu súng qua biên giới tại các khu vực tranh chấp”.
Quyền Thủ tướng Thái Lan Phumtham Wechayachai cho biết chính quyền của ông sẽ không thể đàm phán với Campuchia cho đến khi giao tranh dọc biên giới kết thúc. Thông điệp này không thể rõ ràng hơn: Thái Lan vẫn duy trì lập trường cứng rắn, sau hàng loạt bất ổn chính trị nội bộ.
Nếu nhượng bộ, chính quyền ở Bangkok có khả năng đối diện với làn sóng biểu tình lớn hơn. Các chính trị gia Thái Lan có lẽ chưa quên khủng hoảng ngoại giao và vị thế quốc gia bị suy giảm sau vụ việc rò rỉ nội dung điện đàm giữa Chủ tịch Thượng viện Campuchia Hun Sen và bà Paetongtarn Shinawatra, người đã bị Tòa án Hiến pháp Thái Lan ra phán quyết tạm đình chỉ chức vụ thủ tướng vào đầu tháng 7. Và kịch bản biểu tình do sự yếu đuối hay nhân nhượng của chính quyền đương nhiệm chắc chắn là điều mà giới lãnh đạo Thái Lan không hề mong muốn.
Về phía mình, Campuchia đã viện đến tòa án quốc tế, cụ thể là Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ), để giải quyết các tranh chấp biên giới, nhưng Thái Lan đã bác bỏ thẩm quyền của tòa án này. Cho đến nay, chính quyền Hun Manet chưa có bất kỳ động thái nào bày tỏ rằng quốc gia này sẽ đàm phán hay sẵn sàng cho các hành động hạ nhiệt căng thẳng.
Thay vào đó, Thủ tướng Hun Manet đã viết thư cho Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc kêu gọi tổ chức một cuộc họp khẩn cấp “để ngăn chặn hành vi xâm lược của Thái Lan” và mô tả hành động của phía Thái Lan là “các cuộc tấn công vô cớ, có chủ đích và được lên kế hoạch trước”.
Do đó, vấn đề đàm phán chấm dứt xung đột hay hạ nhiệt tình hình không chỉ dựa vào ý chí của Thủ tướng Anwar hay bất kỳ quốc gia nào. Một đối thoại giữa hai nước hay triển vọng hơn là một lệnh ngừng bắn sẽ đòi hỏi các nỗ lực do ASEAN thúc đẩy, nhưng quan trọng hơn, Bangkok và Phnom Penh phải có đủ ý chí chính trị và động lực để tiến hành các nỗ lực này.
Bên cạnh đó, Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác (Treaty of Amity and Cooperation), được ký kết năm 1976 nhấn mạnh việc giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình và từ bỏ đe dọa hoặc sử dụng vũ lực, đang bị hoài nghi về tính hiệu quả trong việc ràng buộc các thành viên ASEAN vào hợp tác, đối thoại, và kiềm chế. Không chỉ vậy, lịch sử đã chứng minh rằng những lời kêu gọi trước đây của Hiệp hội nhằm giảm căng thẳng giữa các thành viên là không mấy hiệu quả trong việc quản lý các tranh chấp.
***
Cuộc khủng hoảng đang leo thang không chỉ phủ bóng đen lên mối quan hệ nhạy cảm Campuchia – Thái Lan mà còn cản trở các hoạt động kinh tế xuyên biên giới. Khi lãnh đạo hai bên chưa có thiện chí muốn ngồi vào bàn đàm phán, tranh chấp và bạo lực có thể diễn biến nghiêm trọng và phức tạp hơn, nhất là khi các cơ chế giải quyết xung đột giữa hai nước gần như rơi vào bế tắc. Xung đột chắc chắn sẽ làm gián đoạn hoạt động thương mại và cản trở hoạt động đi lại của người dân hai nước, đồng thời ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế khu vực.
Vai trò của ASEAN trong việc xây dựng lòng tin giữa các thành viên và củng cố ngoại giao phòng ngừa là vô cùng quan trọng. Tuy vậy, những ai lạc quan nhất sẽ khó mà tin tưởng chắc chắn về một giải pháp có ý nghĩa và hiệu quả trong ngắn hạn. Nỗ lực của Malaysia hay của các quốc gia ASEAN, nếu có, trong việc giải quyết xung đột biên giới Thái Lan – Campuchia, sẽ là phép thử quan trọng đối với vị thế và vai trò trung tâm của tổ chức (ASEAN Centrality) trong việc giải quyết các vấn đề an ninh khu vực.
Tranh cãi leo thang thành xung đột
Căng thẳng biên giới giữa Thái Lan và Campuchia đã leo thang đến mức gây ra thương vong cho quân lính và dân thường bởi các cuộc tấn công vào lãnh thổ của nhau. Theo Reuters, xung đột đã giết chết ít nhất 16 người. Cho đến nay, đụng độ ở biên giới là diễn biến mới nhất trong cuộc tranh chấp kéo dài về khu vực được gọi là Tam giác Ngọc lục bảo (Emerald Triangle) – khu vực tiếp giáp biên giới giữa Thái Lan, Campuchia và Lào.
Quân đội Thái Lan và Bộ Quốc phòng Campuchia đều cáo buộc rằng đối phương mới là bên gây hấn, khi chủ động triển khai máy bay không người lái và là bên nổ súng trước tiên.
Sau những bất đồng về việc giải quyết vấn đề biên giới và các cáo buộc lẫn nhau, hai bên đã sử dụng vũ khí hạng nặng như pháo binh, gây ra thiệt hại và thương vong lớn.
Không quân Thái Lan đã điều động một máy bay chiến đấu F-16 để ném bom các mục tiêu quân sự ở Campuchia. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Thái Lan Nikorndej Balankura gọi đây là “hành động tự vệ” để đáp trả các cuộc tấn công bằng tên lửa từ phía Campuchia.
Ở phía đối diện, Bộ Văn hóa và Mỹ thuật Campuchia đã bày tỏ “lập luận mạnh mẽ nhất lên án hành động xâm lược” do quân đội Thái Lan thực hiện. Bộ này cũng cho rằng việc nhắm mục tiêu vào đền Preah Vihear - Di sản Thế giới được Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hóa Liên Hợp Quốc (UNESCO) công nhận – “có thể cấu thành tội ác chiến tranh”.
Những diễn biến mới nhất là giọt nước tràn ly sau khi một người lính Campuchia thiệt mạng vào cuối tháng 5 trong một cuộc giao tranh ngắn. Kể từ đó, quân đội hai nước tăng cường vũ trang và sự hiện diện ở khu vực biên giới sau khi các động thái ngoại giao hiếm hoi rơi vào bế tắc.
Ngày 23/7, Thái Lan trục xuất đại sứ Campuchia và triệu đại sứ từ Phnom Penh về nước, sau vụ một binh sĩ Thái Lan đạp phải mìn ở khu vực tranh chấp biên giới. Quân đội Thái Lan cho biết vụ việc là do lực lượng Campuchia đặt mìn ở phía biên giới Thái Lan. Trái lại, Campuchia phủ nhận cáo buộc và cho rằng nhiều quả mìn và vật liệu nổ chưa nổ khác là di sản của các cuộc chiến tranh và bất ổn trong thế kỷ 20.
Cuộc giao tranh lần này khá hiếm hoi khi các quốc gia thành viên Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) ít khi có xung đột quân sự công khai. Về văn hoá chính trị, các quốc gia trong khối chủ yếu giải quyết các bất đồng dựa trên cách tiếp cận cá nhân và kín đáo, tránh việc công khai bất đồng, và ưa chuộng giải quyết các vấn đề gây tranh cãi một cách riêng tư.
Tuy nhiên, sự việc lần này không phải là chưa từng có tiền lệ. Hai quốc gia láng giềng Đông Nam Á đã có tranh chấp biên giới từ lâu. Thỉnh thoảng, các cuộc giao tranh ngắn ngủi bùng phát dọc theo đường biên giới dài 817 km (508 dặm), nhưng hiếm khi hai bên sử dụng vũ khí. Cuộc giao tranh lớn gần đây nhất là vào năm 2011, khiến 20 người thiệt mạng.
Trong nhiều thập kỷ, hai quốc gia láng giềng đã tranh cãi về quyền tài phán đối với nhiều điểm chưa được phân định dọc theo đường biên giới đất liền; trong đó quyền sở hữu các ngôi đền Hindu cổ – Ta Moan Thom và Preah Vihear – trong thế kỷ 11 là tâm điểm của các tranh chấp.
Không dễ để “hạ nhiệt”
Xung đột lần này đã khiến giới quan sát khá bất ngờ, phần lớn bởi diễn biến của nó quá nhanh chóng. Các cuộc nổ súng diễn ra sau khi làn sóng chủ nghĩa dân tộc bùng phát ở cả Campuchia và Thái Lan.
Bên cạnh các quan ngại về leo thang căng thẳng và các thảm hoạ nhân đạo sẽ gia tăng ở khu vực biên giới thì vấn đề khác không kém phần quan trọng là: Liệu có lối ra ở cuối đường hầm cho xung đột lần này?
Tín hiệu lạc quan nhất trong bối cảnh đầy căng thẳng có lẽ là việc Chủ tịch ASEAN năm nay đã kêu gọi các bên chấm dứt xung đột. Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim cho biết ông đã trao đổi với lãnh đạo Thái Lan và Campuchia đồng thời kêu gọi các bên ngừng bắn ngay lập tức. Ông Anwar cũng bày tỏ mong muốn làm trung gian hoà giải cho xung đột: “Malaysia sẵn sàng hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi cho tiến trình này”.
Ông Anwar cho biết Campuchia và Thái Lan sẵn sàng xem xét lệnh ngừng bắn, và tuyên bố rằng “Tôi hoan nghênh những tín hiệu tích cực và thiện chí từ cả Bangkok và Phnom Penh trong việc xem xét hướng đi này. Malaysia sẵn sàng hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi cho tiến trình này trên tinh thần đoàn kết và trách nhiệm chung của ASEAN”.
Tuy nhiên, cho đến thời điểm bài viết này được công bố, tuyên bố của Thủ tướng Malaysia chưa được các bên xác nhận. Lửa đạn vẫn được bắn phá liên tục vào lãnh thổ của nhau, với các vũ khí hạng nặng như pháo binh và rocket dự phần sâu hơn vào các cuộc giao tranh.
Trở lại đề xuất của Thủ tướng Anwar, nếu triển vọng, Malaysia có thể thành công trong việc đóng vai trò trung gian hoà giải tương tự như Indonesia đã làm cách đây 14 năm. Năm 2011, Marty M. Natalegawa, Bộ trưởng Ngoại giao Indonesia, đã tích cực vận động để làm trung gian hòa giải giữa Thái Lan và Campuchia. Nhưng nỗ lực này chủ yếu dựa trên năng lực triển khai ngoại giao con thoi (shuttle diplomacy) và uy tín chính trị của ông Natalegawa, cũng như vai trò lãnh đạo trên thực tế (de facto leader) của Indonesia trong ASEAN.
Lần này, điều mang tính quyết định có lẽ là sự năng động và khéo léo của Thủ tướng Anwar trong việc hàn gắn quan hệ Thái Lan – Campuchia, cũng không kém ý nghĩa là thái độ của hai chính phủ đang xung đột trong việc nhận thức về vai trò trung gian hoà giải của Malaysia. Khi đối thoại song phương giữa chính phủ Thái Lan và Campuchia đang bế tắc thì một quốc gia “đứng cửa giữa” với uy tín và cam kết rõ ràng sẽ rất quan trọng.
Tuy nhiên, khả năng hạ nhiệt xung đột không hề dễ dàng vì “không bên nào muốn bị coi là nhượng bộ bất kỳ lãnh thổ nào cho bên kia, vì vậy giao tranh có thể sẽ tiếp tục trong một thời gian, chủ yếu dưới hình thức nổ súng qua biên giới bằng pháo binh và đấu súng qua biên giới tại các khu vực tranh chấp”.
Quyền Thủ tướng Thái Lan Phumtham Wechayachai cho biết chính quyền của ông sẽ không thể đàm phán với Campuchia cho đến khi giao tranh dọc biên giới kết thúc. Thông điệp này không thể rõ ràng hơn: Thái Lan vẫn duy trì lập trường cứng rắn, sau hàng loạt bất ổn chính trị nội bộ.
Nếu nhượng bộ, chính quyền ở Bangkok có khả năng đối diện với làn sóng biểu tình lớn hơn. Các chính trị gia Thái Lan có lẽ chưa quên khủng hoảng ngoại giao và vị thế quốc gia bị suy giảm sau vụ việc rò rỉ nội dung điện đàm giữa Chủ tịch Thượng viện Campuchia Hun Sen và bà Paetongtarn Shinawatra, người đã bị Tòa án Hiến pháp Thái Lan ra phán quyết tạm đình chỉ chức vụ thủ tướng vào đầu tháng 7. Và kịch bản biểu tình do sự yếu đuối hay nhân nhượng của chính quyền đương nhiệm chắc chắn là điều mà giới lãnh đạo Thái Lan không hề mong muốn.
Về phía mình, Campuchia đã viện đến tòa án quốc tế, cụ thể là Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ), để giải quyết các tranh chấp biên giới, nhưng Thái Lan đã bác bỏ thẩm quyền của tòa án này. Cho đến nay, chính quyền Hun Manet chưa có bất kỳ động thái nào bày tỏ rằng quốc gia này sẽ đàm phán hay sẵn sàng cho các hành động hạ nhiệt căng thẳng.
Thay vào đó, Thủ tướng Hun Manet đã viết thư cho Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc kêu gọi tổ chức một cuộc họp khẩn cấp “để ngăn chặn hành vi xâm lược của Thái Lan” và mô tả hành động của phía Thái Lan là “các cuộc tấn công vô cớ, có chủ đích và được lên kế hoạch trước”.
Do đó, vấn đề đàm phán chấm dứt xung đột hay hạ nhiệt tình hình không chỉ dựa vào ý chí của Thủ tướng Anwar hay bất kỳ quốc gia nào. Một đối thoại giữa hai nước hay triển vọng hơn là một lệnh ngừng bắn sẽ đòi hỏi các nỗ lực do ASEAN thúc đẩy, nhưng quan trọng hơn, Bangkok và Phnom Penh phải có đủ ý chí chính trị và động lực để tiến hành các nỗ lực này.
Bên cạnh đó, Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác (Treaty of Amity and Cooperation), được ký kết năm 1976 nhấn mạnh việc giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình và từ bỏ đe dọa hoặc sử dụng vũ lực, đang bị hoài nghi về tính hiệu quả trong việc ràng buộc các thành viên ASEAN vào hợp tác, đối thoại, và kiềm chế. Không chỉ vậy, lịch sử đã chứng minh rằng những lời kêu gọi trước đây của Hiệp hội nhằm giảm căng thẳng giữa các thành viên là không mấy hiệu quả trong việc quản lý các tranh chấp.
***
Cuộc khủng hoảng đang leo thang không chỉ phủ bóng đen lên mối quan hệ nhạy cảm Campuchia – Thái Lan mà còn cản trở các hoạt động kinh tế xuyên biên giới. Khi lãnh đạo hai bên chưa có thiện chí muốn ngồi vào bàn đàm phán, tranh chấp và bạo lực có thể diễn biến nghiêm trọng và phức tạp hơn, nhất là khi các cơ chế giải quyết xung đột giữa hai nước gần như rơi vào bế tắc. Xung đột chắc chắn sẽ làm gián đoạn hoạt động thương mại và cản trở hoạt động đi lại của người dân hai nước, đồng thời ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế khu vực.
Vai trò của ASEAN trong việc xây dựng lòng tin giữa các thành viên và củng cố ngoại giao phòng ngừa là vô cùng quan trọng. Tuy vậy, những ai lạc quan nhất sẽ khó mà tin tưởng chắc chắn về một giải pháp có ý nghĩa và hiệu quả trong ngắn hạn. Nỗ lực của Malaysia hay của các quốc gia ASEAN, nếu có, trong việc giải quyết xung đột biên giới Thái Lan – Campuchia, sẽ là phép thử quan trọng đối với vị thế và vai trò trung tâm của tổ chức (ASEAN Centrality) trong việc giải quyết các vấn đề an ninh khu vực.
Từ khoá: xung đột biên giới Campuchia-Thái Lan khủng hoảng biên giới ASEAN
